Budowa niebieskiego korytarza ekologicznego wzdłuż doliny rzeki Regi i jej dopływów

Rodzaje i typy przepławek

Literatura wyróżnia dwa rodzaje przepławek:

Przepławki Techniczne –Najczęściej kanały o dnie żelbetowym, lub kamiennym. Ściany, przegrody i otwory wykonane są w kształcie geometrycznym. Dno urozmaicone jest zamontowanymi na sztorc, bądź pod kątem elementami umożliwiającymi pokonywanie przepławki organizmom migrującym.

Przepławki Naturopodobne – Przepławka wykonane z materiałów głównie naturalnych (kamień, drewno), w taki sposób, aby warunki hydrauliczne, struktura dna możliwie najbardziej odwzorowywały naturalne warunki bytowe organizmów wodnych. Najczęściej budowane w formie bystrzy kaskadowych, lub obejść kanałów ulgi. Mają znacznie mniejsze spadki podłużne, niż przepławki techniczne w związku z czym zajmują więcej przestrzeni, mimo tego są to rozwiązania preferowane.

Przykładowe typy przepławek Technicznych:

Przepławka komorowa – najczęściej betonowy kanał, wewnątrz którego znajdują się przegrody poprzeczne. Ścianki działowe dzielą kanał na szereg „komór”, w których woda stopniowo wytraca swoją energię. Ścianki działowe mają wycięte naprzemienne otwory, które umożliwiają rybom swobodne przemieszczanie się. Ryby migrujące muszą przezwyciężyć jedynie silny prąd podczas pokonywania przesmyków, w komorach przepławki panuje zaś słabszy prąd, w którym migrujące ryby mogą się schować i odpocząć.

Rys. 1 Przepławka komorowa (Fish pass at the outflow of Lough Nadirkmore cc-by-sa/2.0 - © Jon Beer - geograph.org.uk/p/3611418)

Przepławka szczelinowa – odmiana przepławki komorowej, która charakteryzuje się występowaniem pionowych szczelin w ściankach działowych. Ścianki działowe wyposażone są w jedną, lub więcej szczelin. Ilość szczelin uzależniona jest między innymi od wielkości cieku i dopuszczalnej szerokości pojedynczej szczeliny.

Rys. 2 Przepławka szczelinowa (źródło zdjęcia flickr.com, autor  woodleywonderworks)

Przepławka Denila:Drewniane, lub metalowe kanały z U-kształtnymi przegrodami ustawionymi pod kątem do kierunku napływającej wody. Rynna przepławki biegnie po linii prostej. Przegrody zmieniają prędkość przepływu wody w kanale, poprzez tworzenie prądów wstecznych. Przepławki Denila mogą mieć znaczne spadki (do 20%), dzięki czemu pozwalają pokonać różnicę poziomów na niewielkich odległościach. Są one szczególnie przydatne przy modernizacji zapór dotychczas pozbawionych przepławki.

Źródło: „Przepławki dla ryb PROJEKTOWANIE, WYMIARY I MONITORING”, Nawrocki P., wyd. WWF Polska

Przepławki Naturopodobne – Przepławka wykonane z materiałów głównie naturalnych (kamień, drewno), w taki sposób, aby warunki hydrauliczne, struktura dna możliwie najbardziej odwzorowywały naturalne warunki bytowe organizmów wodnych. Najczęściej budowane w formie bystrzy kaskadowych, lub obejść kanałów ulgi. Mają znacznie mniejsze spadki podłużne, niż przepławki techniczne w związku z czym zajmują więcej przestrzeni, mimo tego są to rozwiązania preferowane. Można wyróżnić następujące rodzaje przepławek naturopodobnych:

Źródło: „Przepławki dla ryb PROJEKTOWANIE, WYMIARY I MONITORING”, Nawrocki P., wyd. WWF Polska

Trzeba zaznaczyć, że wypisane powyżej informacje są jedynie podstawowym opisem najczęściej stosowanych przepławek, wraz z podstawowym opisem ich zastosowań i zasad konstrukcyjnych. Wybranie optymalnego sposobu realizacji każdej inwestycji ekologicznej, zawsze musi być podyktowane lokalnymi warunkami, zarówno hydrotechnicznymi, jak i biologiczno-środowiskowymi. Z tego powodu nie istnieje jeden sztywny schemat działania, a każda budowla musi być projektowana po uprzedniej wizji terenu i indywidualnej analizie w/w warunków.